Tuesday, March 25, 2014

Τα μυαλά των αυταρχικών


Share/Bookmark

Τα μυαλά των αυταρχικών δεν αλλάζουν. Είναι ίδια σε κάθε εποχή. Νομίζουν πως μπορούν να σταματήσουν τη ροή των γεγονότων. Να ακινητοποιήσουν την εξέλιξη. Να χτίσουν την πλάση γύρω τους.

Κάποτε ένας ανεκδιήγητος υπουργός του Ανδρέα Παπανδρέου, τότε που δεν επιτρέπονταν μη κρατικά τηλεοπτικά κανάλια (ούτε καν ραδιόφωνα), όταν του ανέφεραν δημοσιογράφοι πως δορυφορικά κανάλια θα εκπέμπουν στα Ελληνικά πάνω από τη χώρα μας είχε απαντήσει: "θα τους απαγορεύσουμε (των δορυφόρων) να υπερίπτανται του εθνικού εναέριου χώρου".

Έτσι δεν υποδεχτήκαμε με κάποιους κανόνες την ελεύθερη ραδιοφωνία και τηλεόραση. Της αντισταθήκαμε άδοξα και αυτή μας κατέλαβε εξ απήνης και εν τέλει μας σκλάβωσε.

Τώρα ο κ. Ερντογάν κυνηγά από εδώ κι από εκεί τα κελαηδιστά τουιτς επί ματαίω. Κείνα όμως, μικρές πτερόεσσες φρασούλες, διαφεύγουν από δίκτυο σε δίκτυο, από μέσο σε μέσο, από κινητό σε κινητό. Ψιθυριστές φωνούλες που όσο τις εμποδίζει κανείς τόσο δυναμώνουν οργισμένες κι ανεξέλεγκτες. Το μέλλον της γείτονος δεν προδιαγράφεται ευοίωνο όσο το κοπάδι των εμποδισμένων λέξεων μεγαλώνει κι αγριεύει.

Γιώργος Γιαννούλης- Γιαννουλόπουλος


Saturday, March 22, 2014

Ανάπτυξη και δημόσιες επενδύσεις: η μαγική εικόνα του δημόσιου και του ιδιωτικού


Share/Bookmark
Το ζήτημα των επενδύσεων στην Ελλάδα είναι περίπλοκο όσο και παραπλανητικό. Όταν μοιάζουν δημόσιες δεν είναι, όταν υποκρίνονται τις ιδιωτικές δεν τους μοιάζουν στ’ αλήθεια. Είναι μια μαγική εικόνα. Μια ακατονόμαστη αντιστροφή.

Οι δημόσιες επενδύσεις και ο επενδυτικός νόμος χρησιμοποιήθηκαν σαν ένας ακόμη μοχλός δημιουργίας ενός παρασιτικού «επιχειρηματικού» περιβάλλοντος.

Στις ανεπτυγμένες δημοκρατικές χώρες τους επενδυτικούς νόμους και τους άξονες δημοσίων επενδύσεων δεν τους αποφασίζουν οι υφιστάμενες επιχειρήσεις.

Το Δημόσιο οφείλει να εκφράζει τα συμφέροντα των παραγωγικών δραστηριοτήτων που παλεύουν να γεννηθούν και θα είναι ανταγωνιστικά αυτών που υπάρχουν, των νέων δραστηριοτήτων που θα αναστατώσουν και θα μετασχηματίσουν το παλιό.

Για τον λόγο αυτόν οι άξονες της δημόσιας δράσης είναι αποτέλεσμα εμπεριστατωμένων μελετών της Διοίκησης, που λαμβάνει υπόψη της, ανάμεσα σε πολλά άλλα, τη γνώμη και τα συμφέροντα των υφιστάμενων επιχειρήσεων και των εργαζομένων αλλά και των ανέργων. Λαμβάνει υπόψη, όμως,  κυρίως τη γνώμη των ανθρώπων της έρευνας και της καινοτομίας, των ειδικών επιστημόνων, των ανθρώπων του πνεύματος. Είναι πολιτική απόφαση της κοινωνίας για την κατεύθυνση που θέλει να δώσει στην οικονομία της και στον τρόπο ζωής της μετά από δημόσιο διάλογο.

Είναι η υπεράσπιση της πρόκλησης του μέλλοντος. Είναι αυτό που δεν μπορεί να κάνει η αγορά, οι υφιστάμενες επιχειρήσεις, το τραπεζικό σύστημα. 

Η δημόσια δράση αντιπροσωπεύει το τεκμηριωμένο συλλογικό όνειρο για τη θέση της χώρας στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας, τον τρόπο ζωής, την οργάνωση της οικονομίας και της παραγωγής, το περιβάλλον, την ποιότητα ζωής των πολιτών.

Αν ο Al Gore ρωτούσε τη βιομηχανία του κινηματογράφου και της μουσικής, που παρεμπιπτόντως ήταν βασικοί υποστηρικτές του, δεν θα επένδυε ποτέ στη μετεξέλιξη και απελευθέρωση του διαδικτύου, που γέννησε τη σύγχρονη οικονομία και αύξησε δραματικά την παγκόσμια παραγωγικότητα. 

A. Οι δημόσιες επενδύσεις και οι στόχοι τους 

Οι δημόσιες επενδύσεις έχουν τους ακόλουθους στόχους:

1. Τη δημιουργία υποδομών (και την ανάπτυξη παραγωγικού ανθρώπινου δυναμικού), τη δημιουργία δικτύων μεγάλης κλίμακας (δρόμοι, δίκτυα διανομής ενέργειας, δίκτυα τραίνων, λιμάνια, αεροδρόμια, ακόμη και soft δίκτυα διανομής προϊόντων), τη δημιουργία των βασικών προϋποθέσεων παραγωγής (υποδομές παροχής πληροφορίας, τεχνογνωσίας κ.λπ). Όλα αυτά εξασφαλίζουν τη δυνατότητα ανάπτυξης παραγωγικής δραστηριότητας από τις επιχειρήσεις και τους ιδιώτες.

Τα δίκτυα, τα οποία προϋποθέτουν επένδυση μεγάλης κλίμακας και σχετικά σημαντικό κόστος λειτουργίας, όντας δημόσια και σε πολλές περιπτώσεις μη ανταποδοτικά προς το δημόσιο, δημιουργούν τις προϋποθέσεις για εισδοχή νέων επιχειρήσεων και, επομένως, ανταγωνισμού και ανάπτυξης. Το χαμηλό κόστος χρήσης τους και η υψηλή ποιότητα βελτιώνει τη συνολική παραγωγικότητα επιτρέποντας την αξιοποίηση πολύτιμων πόρων σε γεωγραφικές περιοχές και κοινωνικές ενότητες οριακού κόστους παραγωγής.

Με απλά λόγια, επιτρέπουν την πλήρη ανάπτυξη των δυνατοτήτων παραγωγής πλούτου της οικονομίας, η οποία επιστρέφει και στο Δημόσιο μέσω των φόρων και των εισφορών των εργαζομένων και των επιχειρήσεων.

Αυτό είναι ακόμη πιο σημαντικό στην περίπτωση χωρών με κατακερματισμένη γεωγραφία. Στην ειδική περίπτωση της Ελλάδας η γεωγραφική θέση και το κατακερματισμένο τοπίο αποτελεί ταυτόχρονα συγκριτικό μειονέκτημα και το βασικό συγκριτικό πλεονέκτημα, εφόσον κατορθώσει η χώρα να το αναδείξει ως τέτοιο μέσω ποιοτικών, σταθερών και χαμηλού κόστους χρήσης δικτύων.

Ο δημόσιος χαρακτήρας και η ανεξάρτητη ρύθμισή τους πρέπει να έχει αποκλειστικό γνώμονα τη διασφάλιση του ανταγωνισμού, την αποφυγή μονοπωλιακών και ολιγοπωλιακών καταστάσεων, την πρόσβαση νέων επιχειρήσεων στην αγορά και τη διασφάλιση της ανάπτυξης των περιφερειών της χώρας. Η παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών και η διανομή τους μέσω των δικτύων είναι υπόθεση της ιδιωτικής οικονομίας. 


2. Οι δημόσιες επενδύσεις στοχεύουν επίσης στη δημιουργία των υποδομών που απαιτούνται για την αποτελεσματική λειτουργία της ίδιας της Διοίκησης, χωρίς την οποία καμιά οικονομία δεν μπορεί να είναι ανταγωνιστική.

Οι διαθέσιμοι πόροι 

Δεν χρειάζεται να υπάρξει πρωτογενές πλεόνασμα για να κινηθούν οι δημόσιες επενδύσεις στην Ελλάδα. Υπάρχουν μηχανισμοί χρηματοδότησης διαθέσιμοι με σημαντικά κεφάλαια (αρκετά δισεκατομμύρια ευρώ από το υπόλοιπο του ΕΣΠΑ και άλλα 20 δισεκατομμύρια περίπου προβλέπεται ότι θα είναι η επόμενη προγραμματική περίοδος), πλέον τα ποσά που δύναται να αντληθούν με ευνοϊκούς όρους από την ΕΤΕΠ και άλλους χρηματοδοτικούς οργανισμούς.

Η διεκδίκηση της επέκτασης των μεταβιβαστικών πληρωμών εντός της ΕΕ είναι σημαντική για τη βιωσιμότητα του ελληνικού και ευρωπαϊκού εγχειρήματος, όπως όμως και η αλλαγή του τρόπου διαχείρισής τους. Η ευρωπαϊκή ενίσχυση των λιγότερο ανταγωνιστικών περιοχών της Ένωσης και η μεταφορά τεχνογνωσίας είναι στρατηγικής σημασίας επιλογή για τη σύγκλιση και, εν τέλει, για την ίδια την Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, τη σταθερότητα και ισχύ της Ευρώπης. 

Όσο σημαντική είναι όμως η Ευρωπαϊκή ενίσχυση των Δημοσίων Επενδύσεων, άλλο τόσο εγκληματική είναι η μείωση του Εθνικού σκέλους των Δημοσίων Επενδύσεων αντί της περικοπής άλλων άχρηστων δαπανών του κράτους. Επιλογή της ελληνικής πολιτικής τάξης και όχι της τρόικας, η οποία πρέπει να αλλάξει άμεσα. Για να μη μειώσουν τους περιττούς περιόρισαν την επένδυση στο μέλλον της χώρας. Δεν μπορούμε να ζητούμε από τους ευρωπαίους να στηρίξουν παραπάνω την ανάπτυξη των υποδομών μας, όσο οι ίδιοι σπαταλούμε τους πόρους μας σε οργανισμούς περιορισμένης χρησιμότητας και αποτελέσματος και υπεράριθμο προσωπικό. 


Το Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς και το Εθνικό Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων: κριτήρια και διαδικασίες αποφάσεων

Ο σχεδιασμός των στρατηγικών αξόνων των δημόσιων επενδύσεων είναι ευθύνη της πολιτικής ηγεσίας που πρέπει να στηριχθεί σε μια στιβαρή διοίκηση και να λαμβάνεται μετά από σοβαρό ανοιχτό διάλογο και συναίνεση της κοινωνίας, μέσω της δημοκρατικής διαδικασίας.

Σημαντική προϋπόθεση για την παραγωγική διαχείριση των κεφαλαίων αυτών είναι εν συνεχεία η ιεράρχηση και επιλογή των επενδύσεων. 

Οι αποφάσεις για την επιλογή των έργων που θα ενταχθούν στο πλαίσιο των Δημόσιων Επενδύσεων λαμβάνονται σήμερα άμεσα ή έμμεσα από την πολιτική ηγεσία της Διοίκησης (δηλαδή τους Υπουργούς και τους κομματικούς συμβούλους τους) με αδιαφανή και κομματικά κριτήρια. Οι απαιτούμενες μελέτες βιωσιμότητας και ανταποδοτικότητας προς την κοινωνία δεν είναι εργαλείο επιλογής των έργων, αλλά τεκμηριώνουν αναδρομικά ειλημμένες και μη ανακοινωμένες αποφάσεις.

Αυτός είναι ο μηχανισμός που κάπως χυδαία ονομάζουμε «απορρόφηση».

Αντ’ αυτού απαιτείται ένα σύστημα σχεδιασμού και αξιολόγησης των δημόσιων επενδύσεων που θα εξετάζει τις μελέτες για την ανταποδοτικότητα της δημόσιας επένδυσης τόσο ως προς τον δημόσιο (άμεση και έμμεση) όσο και προς τον ιδιωτικό τομέα.

Η συζήτηση για μιας διαφορετικής μορφής εφαρμογή της αρχής της επικουρικότητας, με την εισαγωγή όρων διακρατικού και κοινοτικού ελέγχου και υποχρεωτικής αξιοποίησης τεχνογνωσίας και εμπειρογνωμοσύνης από επιτυχημένα ευρωπαϊκά και άλλα παραδείγματα, είναι απαραίτητη για να επιτευχθεί η ορθολογική χρήση των χρημάτων των Ελλήνων και Ευρωπαίων φορολογουμένων προς όφελος της παραγωγής και της ανάπτυξης.

Η επιλογή των έργων είναι τεχνικό θέμα που πρέπει να αφαιρεθεί από την πολιτική ηγεσία, η οποία το ασκεί σήμερα με ανεξέλεγκτο και μικροκομματικό τρόπο, να μεταφερθεί σε ανεξάρτητα συστήματα και ανεξάρτητους διεθνείς εμπειρογνώμονες και να διαμορφωθεί σταδιακά σε κοινοτικό επίπεδο, με διαφανείς διαδικασίες.

Η επιλογή οφείλει να γίνεται με βάση ουσιαστική τεχνοκρατική αξιολόγηση, στο πλαίσιο των αξόνων ανάπτυξης, με κύριο κριτήριο την πολλαπλασιαστική επίπτωση της επένδυσης στο σύνολο της παραγωγικής οικονομίας, την ενίσχυση της εξωστρέφειας και τη δημιουργία νέων, κατά το δυνατόν, ποιοτικών και υψηλής εξειδίκευσης θέσεων εργασίας στον ιδιωτικό τομέα, λαμβάνοντας υπόψη και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα.

Την περιβαλλοντική βιωσιμότητα, όμως, όχι ως νομικίστικο προκάλυμμα προάσπισης ανομολόγητων μικροσυμφερόντων και καθυστέρησης κάθε απόφασης, αλλά ως ουσία. Η καταστροφή και κατανάλωση μη ανανεώσιμων και μοναδικών πόρων μεσοπρόθεσμα καταστρέφει πάντα περισσότερο πλούτο από όσον πρόσκαιρα παράγει.

Τα αποτελέσματα της κάθε δημόσιας επένδυσης οφείλουν να αξιολογούνται και να μετρούνται ως προς τους στόχους της και η αξιολόγηση αυτή να ανακοινώνεται δημόσια.


Β. Ο επενδυτικός νόμος

Ο επενδυτικός νόμος θεσπίζει ένα πλέγμα κινήτρων για την ενίσχυση των ιδιωτικών επενδύσεων με έμφαση στις επιδοτήσεις.

Στόχος του θα έπρεπε να είναι η διασφάλιση συνθηκών που επιτρέπουν τη δημιουργία νέων επιχειρήσεων οι οποίες δεν θα μπορούσαν να δημιουργηθούν στις συνθήκες της αγοράς για έναν από τους ακόλουθους λόγους:

1. Χαμηλή οριακή παραγωγικότητα επενδύσεων μικρής κλίμακας για γεωγραφικούς ή άλλους τοπικούς λόγους,
2. Αντιστάθμισμα των εμποδίων που δημιουργεί το μέγεθος και οι πρακτικές των υφιστάμενων επιχειρήσεων στην ίδια αγορά,
3. Προσέλκυση στοχευμένων επενδύσεων ειδικής τεχνογνωσίας και ανάπτυξη νέων μορφών τεχνολογικής παραγωγής υψηλού ρίσκου,
4. Δημιουργία συνθηκών για τη γέννηση ενός νέου επιχειρηματικού πεδίου και μιας νέας αγοράς,
5. Αντιστάθμιση περιφερειακών γεωγραφικών μειονεκτημάτων και αξιοποίηση οριακών πόρων.

Από τα παραπάνω είναι προφανές ότι ο επενδυτικός νόμος θα έπρεπε να αφορά τις επιχειρήσεις που δυσκολεύονται να γεννηθούν για ειδικούς λόγους, αλλά, εφόσον
γεννηθούν, είναι βιώσιμες και ανεβάζουν τη συνολική ανταγωνιστικότητα της χώρας. Αντιτίθεται έτσι φυσιολογικά στα συμφέροντα των υφιστάμενων παραδοσιακών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, που θα δουν να αυξάνεται ο ανταγωνισμός στην αγορά ή θα ανταγωνίζονται για τους ίδιους πόρους (ανθρώπινους και άλλους) με νεοεισερχόμενους.

Να είναι μια θερμοκοιτίδα του μέλλοντος για κοινωνίες που τις ενδιαφέρει το μέλλον τους.

Πόσες όμως άραγε από τις επιχειρήσεις που ενισχύθηκαν στη χώρα μας στο πλαίσιο των εκάστοτε επενδυτικών νόμων την τελευταία 20ετία, με δημόσια χρήματα, ανήκουν σε κάποια από αυτές τις κατηγορίες; Πόσες από αυτές επιβίωσαν; Πόσες επεκτάθηκαν; Πόσες χάθηκαν; Πόσες βιώσιμες αυτοσυντηρούμενες θέσεις εργασίας δημιούργησε τελικά το σύνολο των δημόσιων δαπανών, για να κάνουμε μια απλή διαίρεση και να βρούμε  πόσο κόστισε κάθε μια από αυτές και να κρίνουμε αν μπορούσαμε να κάνουμε κάτι αποδοτικότερο με τα χρήματα αυτά; Πόσες είναι εξωστρεφείς;

Ποιος μέτρησε, ποιος έβγαλε συμπεράσματα και έκανε τον απολογισμό στους φορολογούμενους; 

Είναι προφανές για ποιους λόγους η ελληνική ολιγοπωλιακή παρασιτική «επιχειρηματικότητα» είδε στον εκάστοτε επενδυτικό νόμο μια απειλή και μια ευκαιρία. Φρόντισε να τον διαμορφώσει, με τη συνενοχή των πολιτικών μας, με τρόπο που να ακυρώνει τη λειτουργία του ως εργαλείο δημιουργίας ανταγωνισμού και νέων επιχειρήσεων. Κατόρθωσε να τον μετασχηματίσει σε ένα από τα εργαλεία εύκολου και, κυρίως, μη βιώσιμου πλουτισμού, μέσω των απευθείας επιλεκτικών επιδοτήσεων σε συνδυασμό με το θολό αδειοδοτικό σύστημα.

Για να μην ξεχνάμε ότι οι Έλληνες πολιτικοί δεν έκαναν μόνο τα ρουσφέτια στους πολλούς, αλλά συνέχισαν και την παλιά καλή παράδοση της συναλλαγής με την παρασιτική επιχειρηματικότητα των λίγων.

Αυτό κατέστρεψε σταδιακά μεγάλο μέρος της υγιούς επιχειρηματικότητας, η οποία σε κανονικές συνθήκες δεν χρειάζεται κανέναν επενδυτικό νόμο.

Το να δημιουργηθεί, να λειτουργήσει και να κλείσει μια ιδιωτική επιχείρηση θα 'πρεπε να είναι ένα απλό πράγμα για τον καθένα, με σταθερή φορολογία χαμηλού ύψους που να αντικατοπτρίζει την περιφερειακή θέση της χώρας και το μικρό μέγεθος της αγοράς της, καθαρούς φορολογικούς κανόνες και απλούστατες αδειοδοτήσεις.

Το ανταγωνιστικό επιχειρηματικό περιβάλλον εξασφαλίζεται πολύ περισσότερο από την υψηλή ποιότητα, επάρκεια, το χαμηλό κόστος ή την ελεύθερη χρήση δικτύων και υποδομών (λιμάνια, αεροδρόμια, οδικά δίκτυα, δίκτυα σιδηροδρόμων, δίκτυα διανομής ενέργειας, δίκτυα τηλεπικοινωνιών) παρά από τις άμεσες επιδοτήσεις. Τα δίκτυα αυτά λειτουργώντας με δημόσια δαπάνη, όχι υποχρεωτικά όμως από το ίδιο το Δημόσιο, διασφαλίζουν την ίση πρόσβαση των πολιτών και επιχειρήσεων και τις συνθήκες ανταγωνισμού στην αγορά, ειδικά για τις νέες, μικρές και νεοεισερχόμενες στην αγορά επιχειρήσεις.

Δυστυχώς, η ελληνική συνταγή ήταν όπως πάντα η αντίστροφη.

Η πολιτική μας τάξη όχι μόνο δεν απέτρεψε αλλά διευκόλυνε με δημόσια χρήματα τη δημιουργία ιδιωτικών και δημόσιων μονοπωλίων και ολιγοπωλίων. Διαχειρίστηκε τα δημόσια δίκτυα με στόχο να αποκλείσει νέες επιχειρήσεις και παραγωγικές δραστηριότητες, να αποκλείσει νέους ανθρώπους να ασκήσουν το επάγγελμά τους, να αναπτύξουν τη δημιουργικότητά τους. Για να προστατεύσει με τις ψευδεπίγραφα "δημόσιες επενδύσεις" τις ιδιωτικές ολιγοπωλιακές πελατείες της. Τα μοιράστηκε με την κρατικοδίαιτη επιχειρηματικότητα και τα μετέτρεψε σε πηγές άκοπων προσόδων για τους κομματικούς τους φίλους.

Η πολιτική τάξη όχι μόνο απέτρεψε το κράτος από το να ασκήσει τον ρυθμιστικό του ρόλο υπέρ του μέλλοντος, αλλά το υποχρέωσε να ασκεί όλες τις εξουσίες του υπέρ του παρελθόντος.

Προτιμά τη βεβαιότητα των υφιστάμενων εσόδων (της) μέσω της διαπλοκής, από την απώλεια ελέγχου, προσόδων και εξουσίας για την ίδια, που θα έρχονταν αναπόφευκτα, παράλληλα με τη δημιουργία ενός πολύ μεγαλύτερου πλούτου για όλους από την υγιή παραγωγική επιχειρηματική δράση που μπορεί να απελευθερωθεί.  

Αναρωτήθηκε κανείς πόσες νέες επιχειρήσεις θα αναπτύσσονταν εάν, για παράδειγμα, δεν υπήρχαν διόδια στις εθνικές οδούς, όπως στις ανεπτυγμένες χώρες, σε μια χώρα που φιλοδοξεί να γίνει εμπορικό κέντρο της ανατολικής Μεσογείου και πύλη εισόδου της Ευρώπης; Πόσο χαμηλότερο θα ήταν το κόστος λειτουργίας των επιχειρήσεων αυτών; Πόσα θα γλίτωναν οι εργαζόμενοι σε αυτές τις επιχειρήσεις; Πόσες μικρές και μεσαίες παραγωγικές μονάδες θα αναπτύσσονταν γύρω τους; Πόσες πόλεις, οικισμοί θα ενισχύονταν; Πόσες περιοχές της χώρας θα γίνονταν ευκολότερα προσβάσιμες; Πόσοι πόροι θα αξιοποιούνταν; Πόσο θα ευνοούνταν ο τουρισμός, εσωτερικός και εξωτερικός; Μέτρησε κανείς πόσα υγιή παραγωγικά έσοδα θα έφερναν αυτά και στο δημόσιο ταμείο και στους πολίτες; Πόσο παραπάνω θα ήταν το ΑΕΠ μας; 

Αναρωτήθηκε κανείς, για παράδειγμα, γιατί θεωρούμε φυσικό να πληρώνουμε πανάκριβα στον περιφερειακό αυτοκινητόδρομο της Αθήνας, και μάλιστα σε αυτόν που ενώνει την πρωτεύουσα με το αεροδρόμιο της, και να ’ναι μισοάδειος; Μέτρησε κανείς ποιος κύκλος εργασιών θα δημιουργούνταν από την κίνηση, την οικιστική ανάπτυξη, τον τουρισμό; Μέτρησε κανείς το εναλλακτικό όφελος για το Δημόσιο, τους πολίτες και τις επιχειρήσεις, σε σχέση με το κόστος που θα επωμίζονταν (και εν μέρει έχουν ήδη επωμιστεί μέσω των Δημοσίων Επενδύσεων);

Μέτρησε κανείς το εναλλακτικό όφελος από χαμηλού κόστους λιμάνια, αεροδρόμια, σιδηροδρομικά δίκτυα; Μέτρησε κανείς τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας και της ποιότητας ζωής των πολιτών που θα παράγονταν; Τη σύγκρινε κανείς με την υφιστάμενη κατάσταση; Τελικά, πόσους βιώσιμους φόρους θα εισέπραττε το κράτος και πόσους άδικους φόρους θα γλιτώναμε;

Πόσες θέσεις εργασίας θα δημιουργούνταν, όχι για την είσπραξη προσόδων αλλά για την πραγματική παραγωγή; Μέτρησε κανείς ακόμη και το εθνικό όφελος από τη μείωση του γεωγραφικού κατακερματισμού της χώρας, την ανάπτυξη απομακρυσμένων περιοχών, την εθνική μας άμυνα;

Πού είναι τα επιχειρησιακά μοντέλα; Πότε έγιναν; Πότε δημοσιοποιήθηκαν; Πότε αξιολογήθηκαν; Πότε εμείς οι πολίτες τα αποφασίσαμε;

Μήπως, τελικά, κάθε ευρώ που δαπανάται στη δημιουργία και λειτουργία ποιοτικών, ελεύθερων ή ελάχιστου κόστους χρήσης υποδομών και δικτύων αποδίδει πολλαπλάσια στην οικονομία σε θέσεις εργασίας, ανταγωνιστικότητα, υγιείς επιχειρήσεις, ανάπτυξη, δημόσια έσοδα, από το ίδιο ευρώ που δαπανάται σε απευθείας επιδοτήσεις;  

Οι δύο οικονομίες - οι δύο Ελλάδες και το Δημοκρατικό έλλειμμα 

Στην Ελλάδα του ακραίου κρατισμού, όσο κι αν φαίνεται παράδοξο, τους επενδυτικούς άξονες, τα δημόσια έργα, τους επενδυτικούς νόμους τους επιλέγουν, συντάσσουν και εφαρμόζουν οι ίδιες οι παρασιτικές "επιχειρήσεις" και τα διαπλεκόμενα σόγια των πολιτικών εκπροσώπων τους μέσω της σφετερισμένης και άτυπα ιδιωτικοποιημένης Δημόσιας Διοίκησης.

Αυτό που θάπρεπε να βρίσκεται στη σφαίρα της ιδιωτικής οικονομίας υποκρίνεται το δημόσιο και αυτό που θα έπρεπε να είναι ουσιαστικά δημόσιο έχει άνομα και αντιπαραγωγικά ιδιωτικοποιηθεί. 

Οι δημιουργικοί και καινοτόμοι πολίτες και επιχειρήσεις αντιμετωπίζονται έτσι συνειδητά σαν εχθροί και παραμένουν ξένοι στον ίδιο τους τον τόπο όταν είναι Έλληνες, ενώ αποξενώνονται και απωθούνται με συνθήματα, κίτρινες κραυγές και διαδικαστικά τεχνάσματα όταν είναι άλλης προέλευσης.

Στην πραγματικότητα, πάνω στα ερείπια της μεταπολίτευσης, αντιπαλεύουν δυο οικονομίες: η ολιγοπωλιακή ψευτοδημόσια, που μικραίνει και ψυχορραγεί αλλά αρνείται το αναπόφευκτο τέλος της, και η ελεύθερη οικονομία της δημιουργίας και της παραγωγής, των ανοιχτών οριζόντων, που της αρνούνται βιαίως και συνειδητά τη γέννηση.

Η διαμάχη τους γίνεται όμως σε θολό πεδίο, σε μια μαγική εικόνα όπου τίποτα δεν είναι ακριβώς όπως φαίνεται.

Οι πολίτες δεν μπορούν να δουν, να κατανοήσουν, να κρίνουν. Όσο κοιτούν, η εικόνα αντιστρέφεται, τα πόδια του ελέφαντα αλλάζουν θέση και αριθμό, τα λόγια χάνουν το νόημά τους.

Για τον λόγο αυτό βασική προϋπόθεση για την ανάπτυξη, για τη γέννηση του νέου, της Ελλάδας της παραγωγής και της δημιουργίας,  της ελεύθερης οικονομίας, της αποτελεσματικής Διοίκησης, της ελεύθερης και συνεκτικής κοινωνίας, μιας γέννησης που έχει ήδη καθυστερήσει με κίνδυνο αποβολής, είναι η αποκατάσταση του βασικότερου από τα Δημόσια αγαθά:

του δημόσιου διαλόγου, της αξιολόγησης και του μετρήματος, της λογοδοσίας, των επιχειρημάτων, του κράτους δικαίου, με μια λέξη, της ερειπωμένης Δημοκρατίας μας.


Γιώργος Γιαννούλης- Γιαννουλόπουλος



Πρώτη δημοσίευση:marketnews.gr







Thursday, March 20, 2014

Το Άλεφ


Share/Bookmark
Στο κάτω μέρος της σκάλας, προς τα δεξιά, είδα μια μικρή, ιριδίζουσα σφαίρα, που ακτινοβολούσε σχεδόν ανυπόφορα.

Στην αρχή, νόμισα ότι περιστρεφόταν, αργότερα κατάλαβα ότι η κίνηση αυτή ήταν μια οφθαλμαπάτη, η οποία οφειλόταν στις ιλιγγιώδεις παραστάσεις που ενέκλειε η σφαίρα.

Η διάμετρος του Άλεφ θα πρέπει να ήταν δύο ή τρία εκατοστά, αλλά μέσα του ήταν σύμπας ο κοσμικός χώρος, χωρίς την παραμικρή σμίκρυνση.
Κάθε πράγμα (ας πούμε, το γυαλί του καθρέφτη) ήταν άπειρα πράγματα, γιατί το έβλεπα πεντακάθαρα απ' όλα τα σημεία του σύμπαντος.

Είδα την πολυπληθή θάλασσα, είδα την αυγή και το δειλινό, είδα την κοσμοπλημμύρα της Αμερικής,
είδα έναν ασημένιο ιστό αράχνης στο κέντρο μιας μαύρης πυραμίδας, είδα έναν κόκκινο λαβύρινθο (ήταν το Λονδίνο),

είδα μάτια κοντινά, ατέλειωτα, που με κοίταζαν εξονυχιστικά "ως εν κατόπτρω", είδα όλα τα κάτοπτρα του πλανήτη και δεν καθρεφτιζόμουν σε κανένα,

είδα σε μια αυλή της οδού Σολέρ τα ίδια πλακάκια που είχα δει πριν τριάντα χρόνια στο χολ ενός σπιτιού στο Φράι Μπέντος,

είδα τσαμπιά και χιόνι και καπνό, είδα φλέβες μεταλλείων και υδρατμούς, είδα ανάκυρτες ερήμους του Ισημερινού και κάθε κόκκο από την άμμο τους,

είδα στο Ίνβερνες μια γυναίκα που δεν θα ξεχάσω ποτέ, είδα την ατίθαση κόμη, είδα το αγέρωχο κορμί,

είδα έναν καρκίνο στο στήθος, είδα έναν κύκλο ξεραμένο χώμα σ' ένα πεζοδρόμιο, εκεί που ήταν κάποτε ένα δέντρο,

είδα μια έπαυλη στο Αντρογκέ, ένα αντίτυπο της πρώτης αγγλικής μετάφρασης του Πλίνιου, εκείνης δηλαδή του Φίλιμον Χόλαντ,

είδα μεμιάς το κάθε γράμμα τής κάθε σελίδας (όταν ήμουν μικρός, απορούσα που τα γράμματα ενός κλειστού βιβλίου δεν χάνονταν τη νύχτα και δεν ανακατεύονταν μεταξύ τους),

είδα ταυτόχρονα τη νύχτα και τη μέρα, είδα ένα ηλιοβασίλεμα στο Κερέταρο που έμοιαζε ν΄αντανακλά το χρώμα ενός ρόδου στη Βεγγάλη,

είδα την κρεβατοκάμαρά μου άδεια, είδα σ' ένα εργαστήρι του Άλκμααρ μια υδρόγειο ανάμεσα σε δυο καθρέφτες που την πολλαπλασίαζαν επ' άπειρον,

είδα άλογα που ανέμιζαν οι χαίτες τους, σε μια όχθη της Κασπίας, ξημερώνοντας, είδα τον λεπτό σκελετό ενός χεριού,

είδα τους επιζώντες μιας μάχης να στέλνουν καρτ-ποστάλ, είδα σε μια βιτρίνα του Μιρζαπούρ μια ισπανική τράπουλα,

είδα κάτι φτέρες να ρίχνουν τη λοξή τους σκιά στο πάτωμα ενός θερμοκηπίου, είδα τίγρεις, έμβολα, βίσονες, πλημμύρες και στρατιές,

είδα όλα τα μυρμήγκια που υπάρχουν στη γη, είδα έναν περσικό αστρολάβο,

είδα σ' ένα συρτάρι του γραφείου (τρέμω και που το γράφω) κάτι επιστολές χυδαίες, απίστευτα λεπτομερείς, που είχε στείλει η Μπεατρίς στον Κάρλος Αρχεντίνο,

είδα ένα λατρεμένο μνημείο στο Τσακαρίτα, είδα το αποκρουστικό λείψανο αυτού που τόσο ηδονικά υπήρξε κάποτε η Μπεατρίς Βιτέρμπο,

είδα την κυκλοφορία του σκοτεινού μου αίματος, είδα το πλέγμα του έρωτα και τη μεταμόρφωση του θανάτου,

είδα το Άλεφ απ' όλα τα πρίσματα, είδα τη Γη μέσα στο Άλεφ και ξανά μέσα στη Γη το Άλεφ και μέσα στο Άλεφ τη Γη,

είδα το πρόσωπό μου και τα σωθικά μου, είδα το πρόσωπό σου και ζαλίστηκα και έκλαψα,

γιατί τα μάτια μου είχαν δει αυτό το μυστικό και επαγωγικό πράγμα που οι άνθρωποι έχουν καπηλευθεί, τ' όνομα του,

μα που κανένας από αυτούς δεν το 'χει δει ποτέ:

το ασύλληπτο σύμπαν.


"El Aleph", Jorge Luis Borges
(μετάφραση Αχιλλέας Κυριακίδης)






Thirty years ago, Professor Andrei Linde had a theory. This is how he found out that it's now one step closer to being a fact.

Monday, March 17, 2014

Η παρέλαση


Share/Bookmark
Η ώρα πτήσης ενός μαχητικού που χρησιμοποιείται στις αναχαιτίσεις κοστίζει 10.000 ευρώ, άρα 5 μαχητικών και ελικοπτέρων είναι 50.000. Ζω στο κέντρο της πόλης, στα Πατήσια.

Με έναν πολύ πρόχειρο υπολογισμό, από το πρωί έχουν περάσει πάνω από κεφάλι μου, βουίζοντας, μόνο για πρόβες, 100.000 ευρώ.

Η κυρία δίπλα μου με τη σύνταξη των 700 ευρώ και τον εργαζόμενο / άνεργο γιο της, που η επιχείρηση στην οποία εργαζόταν τον έχει απλήρωτο για έξι μήνες τώρα και αναγκάστηκε να επιστρέψει στο σπίτι με τη μάνα του, που δεν φτάνουν να κλείσουν τον μήνα με κάτι στο ψυγείο τους, ενώ πρόσφατα της άρπαξαν και την τσάντα στον δρόμο, αισθάνεται σίγουρα πιο χορτάτη, και όλοι μας αισθανόμαστε βεβαίως ασφαλέστεροι.

Την εθνική μου περηφάνια, μέσα....

Γιώργος Γιαννούλης- Γιαννουλόπουλος



Friday, March 14, 2014

Rethink Athens


Share/Bookmark

Η αστική ανάπτυξη με βάση ένα ισορροπημένο και βιώσιμο πρότυπο είναι στο επίκεντρο των παγκόσμιων προβληματισμών.

Οι μελέτες που έχουν εκπονηθεί για την ανάπλαση του κέντρου με τη φροντίδα του Ιδρύματος Ωνάση, σε συνεργασία με τους τοπικούς φορείς, είναι εξαιρετικές. Τις είδαμε στο rethink athens. Η Περιφέρεια (υπό τον Thanos Tzimeros ελπίζω) και ο Δήμος Αθηναίων πρέπει να αναλάβουν την εφαρμογή τους άμεσα. 

Τα έργα της Όπερας και Βιβλιοθήκης στο Δέλτα Φαλήρου προχωρούν. Είναι επίσης εξαιρετικά. Μια επένδυση πολιτισμού μισού δισεκατομμυρίου ευρώ, σε σχέδια Rezzo Piano, που αλλάζει την εικόνα της πόλης προς τη Θάλασσα. 

Αν έκανε κάτι και το ρημάδι το κράτος μας με τη θεσμοθέτηση μητροπολιτικής διοίκησης και ξεκαθάρισμα αρμοδιοτήτων,

αν άκουγε λίγο το πολιτικό μας σύστημα και τις παλιότερες προτάσεις για την ενοποίηση των ακάλυπτων, την πρόταση του "νεοφιλελεύθερου" Μάνου για διασπορά της έκτασης του Ελληνικού σε όλη την πόλη και όχι για μια γίγα-επιχείρηση real estate,

αν η περιφέρεια Αττικής έβαζε σε προτεραιότητα τη γραμμή U του μετρό και τον προαστιακό στο Λαύριο, κι όχι τα ρουσφετολογικά έργα του Σγουρού,

αν αναλάμβανε τη δαπάνη των διοδίων της Αττικής Οδού, για να αποσυμφορηθεί η πόλη και να μεταφερθούν οι δραστηριότητες, τουρισμός, real estate, παραγωγή, στην Ανατολική Αττική για να υπάρξει ανάπτυξη (άρα και θέσεις εργασίας και έσοδα για το κράτος),

θα είχαμε μιαν άλλη πόλη. Κι ίσως μαζί μιαν άλλη χώρα. 

Πάει πολύ να ονειρευόμαστε;


Γιώργος Γιαννούλης- Γιαννουλόπουλος




Sunday, March 9, 2014

Ποτέ την Κυριακή, κ. Απόστολε


Share/Bookmark


Η μητέρα μου κατοικεί στο πατρικό μας σπίτι στα όρια του Βύρωνα με το Παγκράτι. Λέγεται Σμαρούλα, από το Σμαραγδή ή Σμαράγδα. Όνομα σπάνιο προερχόμενο από τον ημιπολύτιμο λίθο σμαράγδι. Υπάρχει μάλλον μια κάπως λησμονημένη Οσία την 9η Μαρτίου, η οποία για άγνωστους λόγους συνεορτάζει με το μεγάλο πλήθος των Αγίων Σαράντα. Εν πάση περιπτώσει, λόγω της σπανιότητας του ονόματος αλλά και διότι γενικότερα στην οικογένειά μου τα γενέθλια μάς φαίνονταν πάντα μια πιο χαρούμενη και πιο προσωπική επέτειος για να θυμόμαστε τον χρόνο που φεύγει και την ευλογία να είμαστε ακόμη ζωντανοί και μαζί, η μητέρα μου δεν συνήθιζε ποτέ να εορτάζει ιδιαίτερα την ονομαστική της εορτή.

Σήμερα το πρωί στις 9 περίπου χτύπησε το τηλέφωνό της.

- Καλημέρα σας, ακούστηκε μια σοβαρή γυναικεία φωνή στην άλλη άκρη της γραμμής. 
- Καλημέρα, απάντησε η μητέρα μου (αγουροξυπνημένη και με κάποια ανησυχία, καθώς τέτοια ώρα κυριακάτικα σπανίως τηλεφωνεί κανείς μας ή κάποια φίλη της). 
- Σας τηλεφωνούμε από το γραφείο του Προέδρου, του κ. Απόστολου Κακλαμάνη. Ο Πρόεδρος σάς εύχεται χρόνια πολλά.

Η μητέρα μου, αφού συνειδητοποίησε ότι επρόκειτο για ευχετήριο τηλεφώνημα για την ημέρα της γιορτής της, ευχαρίστησε καθησυχασμένη και κατέβασε το ακουστικό.

Προφανώς, το ατυχές πρωινό της ώρας συνδέεται με το γεγονός της σπανιότητας του ονόματος. Η γραμματέας θα ήθελε να ξεμπερδέψει νωρίς για να χαρεί και αυτή την Κυριακή της. Αντιθέτως, τις ημέρες που εορτάζουν οι Ελένες ή οι Γεώργιοι μπορεί να ελπίζει κανείς βάσιμα ότι η αγαθή τύχη ίσως και να τον φυλάξει από το πρωινό ξύπνημα κυριακάτικα.

Παλαιότερα λαμβάναμε επίσης και ευχετήριες καρτούλες με χειρόγραφη υπογραφή, αλλά αυτό τα τελευταία χρόνια ατόνησε, προφανώς λόγω του μεγάλου κόστους και του μετρίου αποτελέσματος.

Ο κ. Κακλαμάνης, Λευκαδίτης την καταγωγή αλλά κάτοικος Βύρωνα παλιά, είναι 78 ετών, κατά τι μεγαλύτερος από τη μητέρα μου, και βουλευτής στο Ελληνικό Κοινοβούλιο διαρκώς από το 1974, για σαράντα συναπτά έτη. Εκλέγεται στην αχανή Β' Αθηνών. Από τον Οκτώβριο του 1981 ως τον Ιούλιο του 1982 διετέλεσε υπουργός Εργασίας και ήταν υπεύθυνος για τον Νόμο 1264/82, που εισήγαγε ταυτόχρονα μια σειρά από αναγκαία μέτρα όπως την άδεια 4 εβδομάδων, αλλά απετέλεσε επίσης και το εφαλτήριο για τη συνδιοίκηση του κράτους με τις συνδικαλιστικές ηγεσίες. Υπήρξε υπουργός Παιδείας από τον Ιούλιο του 1982 ως τον Απρίλιο του 1986 και, αφού κατέλαβε διάφορες άλλες υπουργικές θέσεις, έγινε Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων από το 1993 έως το 2004.

Κατόρθωσε να επανεκλεγεί και στις τελευταίες εκλογές (μαζί με τους κ.κ. Ανδρουλάκη, Λοβέρδο και Χρυσοχοΐδη) υπερκεράζοντας πολύ νεώτερους και δραστήριους συνυποψηφίους του από το ίδιο κόμμα, με τους 17,466 σταυρούς του, όπως χαρακτηριστικά τον κ. Ραγκούση, ο οποίος συγκέντρωσε μόλις 15.932 μαγικά σημαδάκια.

Ο θαλερός πολιτικός, αυτός ο μαραθωνοδρόμος της πολιτικής, αποδεικνύει στα 78 του χρόνια πως στη χώρα αυτή μπορεί κανείς να φιλοδοξεί βασίμως να σταδιοδρομήσει ως τα 100, ακόμη και στην ευρωβουλή πλέον, εφόσον με άριστη οργάνωση, με σύστημα, με συνέπεια, είναι πρόθυμος να καταπιάνεται με τη συλλογή των πολύτιμων σταυρών έναν προς έναν, με το εορτολόγιο στο χέρι.

Ο κ. Απόστολος Κακλαμάνης αποδεικνύει πως μπορεί κανείς να περιληφθεί ο ίδιος στο εορτολόγιο των Αγίων τριακοσίων ή των Αγίων εικοσιδύο, εάν μπορεί να διαχειριστεί σε μια αχανή αρένα, με επιμονή και αυταπάρνηση ασκητή, το μαρτύριο του σταυρού.

Η τέχνη μακρού χρόνου της Μαρίνας Αμπράμοβιτς, που έχει περάσει ημέρες ακίνητη με τα μάτια καρφωμένα στο κοινό ή μετρώντας και διαχωρίζοντας σπόρους ρυζιού από σπόρους σουσάμι, ακόμη και η ακραία τέχνη εκείνου του Ταϋλανδού καλλιτέχνη, που επί ένα έτος χτυπούσε κάθε μία ώρα μία κάρτα πλάι σε ένα ρολόι, ωχριά μπρος στα σαράντα τόσα χρόνια ασκητικής του σταυρού, μπροστά στη γεροντική στάμινα του Έλληνα πρώην Προέδρου της Βουλής.

Και του χρόνου λοιπόν, κ. Απόστολε, με μια παράκληση: ποτέ την Κυριακή στις 9:00 το πρωί.


Γιώργος Γιαννούλης- Γιαννουλόπουλος




Saturday, March 8, 2014

Η γυναίκα και η ελευθερία εντός μας


Share/Bookmark
Πολλές αρχαίες φιλοσοφικές και θρησκευτικές παραδόσεις, που φτάνουν ως τις μέρες μας μετασχηματισμένες σε σύγχρονες θεωρίες και ψυχολογικές τεχνικές, διαπιστώνουν πως κάθε άνθρωπος (ανεξαρτήτως φύλου) έχει ένα θηλυκό κι ένα αρσενικό μέρος.

Σε κάποιους κυριαρχεί το ένα, σε άλλους το άλλο.

Το δημιουργικό μας κομμάτι είναι πάντα το μη κυρίαρχο, το πλέον αδύναμο, το καταπιεσμένο. Δεν έχει να κάνει με τη σεξουαλικότητα αυτό (ή μόνο με τη σεξουαλικότητα). Σχετίζεται με τα έντονα χαρακτηριστικά της θηλυκότητας, αφενός, όπως για παράδειγμα τη δεκτικότητα, την υπομονή, τη σφαιρικότητα αντίληψης, τη φαντασία, την κατανόηση, και τα αντίστοιχα του ανδρισμού, αφετέρου, όπως ενδεικτικά την τόλμη, τη γενναιοψυχία, τη μαχητικότητα, τη φιλία, την περιέργεια. Για να σταθούμε μόνο στα θετικά χαρακτηριστικά κάθε κατάστασης (μέρες που είναι).

Από αυτή την άποψη, η πιο παραγωγική ίσως συνεισφορά των ανδρών στην απελευθέρωση της γυναικείας δημιουργικότητας είναι η απελευθέρωση των δικών τους δημιουργικών "θηλυκών" χαρακτηριστικών, καταπιεσμένων από την κοινωνική σύμβαση (που υποχρεώνονται να υπηρετούν μονοπωλιακά), καταπιεσμένων από την εικόνα του εσαεί δυνατού, του αλύγιστου, του ισχυρού, του εξουσιαστή. Είναι η αποδοχή και έκφραση του θηλυκού μέρους του εαυτού τους.

Και συμμετρικά απέναντι, ο καλύτερος τρόπος για τη γυναικεία χειραφέτηση είναι αυτός που επιτρέπει στα καλά "αρσενικά" χαρακτηριστικά των γυναικών να εκφραστούν ακομπλεξάριστα, ξεπερνώντας τους εσωτερικευμένους περιορισμούς της κυρίαρχης κοινωνικής εικόνας τους και την εξωτερική πίεση για μια γυναίκα μόνο μητέρα κι αδελφή. Να επιτρέψουν στα απωθημένα στοιχεία τους να σμίξουν με τα κυρίαρχα θηλυκά τους χαρίσματα σε μια νέα δημιουργική και πιο ελεύθερη ισορροπία.

Γι' αυτό και τελικά ο καλύτερος αγώνας του ανθρώπου, ανεξάρτητα από το φύλο, είναι αυτός απέναντι στην ενσωμάτωση υποκριτικών κοινωνικών ρόλων που ευνουχίζουν. Ο αγώνας ενάντια στην εσωτερική καταπίεση και την ανελευθερία.

Διατυπωμένο διαφορετικά, ο αγώνας αυτός είναι ο ίδιος ακριβώς, ταυτίζεται απολύτως με τον διαρκή αγώνα της ανθρωπότητας για το καλύτερο.

Γιώργος Γιαννούλης- Γιαννουλόπουλος



Monday, March 3, 2014

Περί θυμικού και συμφερόντων


Share/Bookmark
Για λόγους ιδιοσυγκρασίας στη χώρα του ακροαριστεροδεξιού λαϊκίστικου φαινομένου τείνουμε να ξεχνούμε μια σειρά από πραγματικότητες, ενώ μεγάλο τμήμα του δημόσιου λόγου και του εθνικού θυμικού είναι ευάλωτο στο ιδεοληπτικό παραλήρημα του κάθε φαιοκόκκινου που φωνασκεί χειρονομώντας και καταγγέλλοντας.

Ξεχνάμε έτσι μερικές φορές ότι η χώρα μας ανήκει στην Ευρώπη και την Ευρωπαϊκή Ένωση και συμμερίζεται τις ίδιες βασικές αξίες και μοιράζεται τα ίδια στρατηγικά, οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα με τις ανεπτυγμένες φιλελεύθερες δυτικές Δημοκρατίες, με τη δυτική οικογένεια, τις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Αυστραλία.
Παρά τις οποιεσδήποτε διαφωνίες ή επιφυλάξεις σε επιμέρους ζητήματα και τη δικαιολογημένη κριτική σε άγαρμπες και εγωιστικές συμπεριφορές των συμμάχων, αυτή η επιλογή ταυτίζεται με τα θεμελιώδη συμφέροντα και προσανατολισμό της και καθορίζει τις βασικές κατευθύνσεις της. Από αυτούς τους συμμάχους αναμένουμε τη στήριξη και ανταλλάγματα στα δικά μας εθνικά θέματα. Με τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης διενεργείται εξάλλου το μεγαλύτερο μέρος των οικονομικών μας συναλλαγών, από εκεί προέρχεται το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος των εσόδων, του εμπορίου, του τουρισμού, της γενικότερης χρηματοδότησης της χώρας. Ακόμη και οι συναλλαγές με τρίτες χώρες σε μεγάλο βαθμό οφείλονται στην αξιοποίηση του γεγονότος ότι η χώρα μας ανήκει στην Ευρωπαϊκή Ένωση και έχει πρόσβαση στην Ευρωπαϊκή αγορά. Οι ευκαιρίες για την Ευρώπη στην παγκόσμια σκηνή είναι και ευκαιρίες για τη χώρα μας, εάν τις αξιοποιήσουμε σωστά. Τα προβλήματά και οι αποτυχίες της έχουν άμεση επίπτωση και στη δική μας χώρα και τις δυνατότητές μας. 

Ο "τρίτος δρόμος" του Ανδρέα, του Τσίπρα, του κάθε συριζωμένου, κάθε ψεκασμένου και κάθε επαμίτη, ο δρόμος ενός φθηνού επαρχιώτικου εθνικισμού που ψευδεπίγραφα αυτοαποκαλείται "αριστερός" ή "πατριωτικός", ενώ είναι βαθιά οπισθοδρομικός,  συντηρητικός και εθνικά αυτοκαταστροφικός, οδηγεί με βεβαιότητα στον Τσάβες, τον 'Ασαντ, τον Καντάφι, τον Κιμ Γιονγκ Ιλ. Και μαζί με αυτό σε αληθινές εθνικές ήττες, σαν αυτές που βιώσαμε πρόσφατα και βιώνουμε ακόμη, δίχως όπως φαίνεται να μας διδάξουν και πολλά.

Ο τρόπος αντίδρασης της Δύσης, η ένταση και οι μορφές της, απέναντι στο αυταρχικό ρωσικό καθεστώς που έχει ήδη εισβάλει στην επικράτεια μιας κυρίαρχης χώρας, της οποίας ο πληθυσμός δείχνει να επιθυμεί να στραφεί προς την ευρωπαϊκή οικογένεια στην οποία και εμείς ανήκουμε, είναι προς συζήτηση ανάμεσα στους διπλωμάτες και τους ηγέτες της Δύσης. Και φυσικά η συζήτηση αυτή δεν θα γίνει δημόσια. Στη διπλωματία υπάρχει ένα ολόκληρο πλέγμα συνδυασμένων αποτρεπτικών δράσεων και κυρώσεων, όχι η στρατιωτική δράση κατ' ανάγκην. Το βέβαιο είναι πως μετά το τέλος αυτής της διαδικασίας θα έχει διαμορφωθεί ένα νέο τοπίο ισορροπίας ισχύος μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης (δηλαδή και της χώρας μας) από τη μια και Ρωσίας από την άλλη. Ενας νέος χάρτης.

Τα περιθώρια πίεσης της Δύσης προς τη Ρωσία δεν είναι πολύ μεγάλα, καθώς η Ρωσία παίζει σημαντικό ρόλο στην αποπυρηνικοποίηση της Περσίας, εξακολουθεί να εκβιάζει στηρίζοντας το καθεστώς Άσαντ και ελέγχοντας τη διαδικασία παράδοσης των χημικών του όπλων και, ακόμη περισσότερο, απειλώντας την ενεργειακή επάρκεια της Ευρώπης. Ενώ οι οικονομικές κυρώσεις της Δύσης είναι πιθανόν να αποδειχθούν λίγες και άσφαιρες.

Το καίριο αυτή τη στιγμή είναι η ενότητα της Ευρώπης στην οποία ανήκουμε και στη στενότερη ένωση της οποίας ελπίζουμε για το μέλλον μας.

Όσον αφορά τη χώρα μας, έχει στην περιοχή μια επιπλέον προτεραιότητα, λεπτή και πάρα πολύ κρίσιμη, που έχουμε ήδη επισημάνει πολλές φορές : Να προστατεύσει τον εναπομείναντα ελληνισμό της Μαύρης Θάλασσας με κάθε διπλωματικό μέσο. Για τη χώρα μας κάθε κίνησή της πρέπει να λαμβάνει υπόψη την κρίσιμη αυτή προτεραιότητα και να την κάνει απόλυτα σαφή προς κάθε κατεύθυνση και κύρια προς τους συμμάχους της.

Σε αυτές τις στιγμές κρίσης οφείλουμε να στηρίξουμε την κυβέρνηση και τη διπλωματία της χώρας επισημαίνοντας μόνο την κατεύθυνση. Ακόμη και αν δεν εμπιστευόμαστε τους κυβερνώντες - θα κριθούν εκ του αποτελέσματος.


Πέραν των ανωτέρω καλό θα ήταν όμως να θυμόμαστε τα εξής:

Ότι ο ρώσικος εθνικισμός, καλυμμένος κάτω από τον μανδύα του σταλινικού κομμουνισμού, εκτόπισε και εξολόθρευσε μεγάλο μέρος του αρχαίου ποντιακού Ελληνισμού, με σκληρότητα και βαρβαρότητα ανάλογη με αυτήν του Τουρκικού εθνικισμού, στις αρχές του 20ου αιώνα στη νότια πλευρά της Μαύρης Θάλασσας. Από τις περίπου 600-700 χιλιάδες 'Ελληνες, που ζούσαν στην περιοχή από τη Γεωργία ως την Ουκρανία και τις δυτικές περιοχές της Μαύρης Θάλασσας (οι οποίοι είτε κατοικούσαν εκεί ήδη από προγενέστερες εποχές είτε κατέφυγαν στη ρωσική επικράτεια μετά τις βαρβαρότητες των Νεοτούρκων), απομένουν πλέον μερικές δεκάδες χιλιάδες στην Ουκρανία μόνο. Αυτούς πρέπει να προστατεύσουμε ως ό,τι πολυτιμότερο.

Ότι το Ελληνορθόδοξο Οικουμενικό Πατριαρχείο και ο Ελληνισμός της Πόλης, πέρα από τη διαρκή τουρκική πίεση και υπονόμευση, έχει να αντιμετωπίσει τη συστηματική αμφισβήτηση και πίεση από το Ρωσικό Πατριαρχείο, που διεκδικεί την ηγεμονία των ορθοδόξων Εκκλησιών για λογαριασμό και της ρωσικής διπλωματίας ήδη από τη Σοβιετική εποχή και πολύ πιο έντονα στη μετα-σοβιετική, ενώ ο σημαντικός αυτός θεσμός στηρίζεται κύρια από τις ΗΠΑ και τις δυτικές χώρες.

Ότι «το ξανθό γένος» έχει ήδη αναγνωρίσει, στο πλαίσιο των δικών του συμφερόντων, τη γειτονική "ακατονόμαστη" χώρα με το συνταγματικό της όνομα. Ενώ οι "ιμπεριαλιστές" Ευρωπαίοι του σκληρού πυρήνα της 'Ενωσης ακόμη περιμένουν, προκειμένου να δώσουν στη χώρα μας κάποιο περιθώριο διαπραγμάτευσης.

Ότι η Ρωσία του Πούτιν είναι η συνέχεια της σοβιετικής ολοκληρωτικής μηχανής και λίγο μοιάζει ακόμη στις δυτικές Δημοκρατίες με όλα τα προβλήματά τους. Παραμένει μια χώρα διαπλεκόμενων ολιγαρχών, όπου η έννοια της αντιπολίτευσης όπως τη γνωρίζουμε στις χώρες μας στη Δυτική Ευρώπη είναι ανύπαρκτη, όπου η δικαιοσύνη λειτουργεί κατ’ εντολήν, τα μέσα ελέγχονται και λογοκρίνονται, οι διαδηλώσεις καταπνίγονται εν τη γενέσει, η πολιτική ζωή παρακολουθείται από δεκάδες μυστικές υπηρεσίες, οι ηγέτες της αντιπολίτευσης διώκονται, φυλακίζονται και εξορίζονται όταν δεν εξοντώνονται (αν ρωτήσει κανείς "ποιος είναι η αντιπολίτευση στη Ρωσία;" τι απάντηση θα δίναμε άραγε;), όπως και οι δημοσιογράφοι που αποκαλύπτουν ενοχλητικά θέματα. Μια χώρα όπου οι μειονότητες κάθε είδους και τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι ψιλά γράμματα για το καθεστώς.

'Οτι στις χώρες που παρέμειναν στην επιρροή της, η  Μόσχα προτιμά να απομακρύνει από την αντιπολίτευση σοβαρούς πολιτικούς ανοίγοντας τον δρόμο σε ακραίους αντιπάλους, οι οποίοι είναι πολύ δυσκολότερο να βρουν υποστήριξη από τη Δύση, είναι πιο ευάλωτοι σε επιθέσεις και κριτικές και λιγότερο ικανοί να δράσουν αποτελεσματικά.
Αντίθετα, οι χώρες εκείνες που κατόρθωσαν να προσεγγίσουν την Ευρώπη σταδιακά βελτιώνονται πολιτικά και οικονομικά, παρότι ο δρόμος παραμένει ακόμη πάρα πολύ μακρύς. Εξήντα τόσα χρόνια ολοκληρωτισμού δεν ξεπερνιούνται εύκολα. Το βλέπουμε αυτό και στη δική μας κάπως μετα-σοβιετική χώρα.

Ότι το όπλο του ψύχους και του λιμού το έχει χρησιμοποιήσει η Ρωσική διπλωματία και κρατική μηχανή πολλές φορές (και πρόσφατα στην Ουκρανία, απειλώντας και κλείνοντας την παροχή φυσικού αερίου στη χώρα) προκειμένου να εκβιάσει τον πληθυσμό (και τους ρωσόφωνους για τους οποίους τόσο νοιάζεται) με στόχο την ανάδειξη υποστηριζόμενων από την ίδια μαριονετών. Το χρησιμοποίησε και παλαιοτέρα, επί Στάλιν, λεηλατώντας την παραγωγή των σιτηρών της και καταδικάζοντας τους κατοίκους στην πείνα και τον λιμό. Το λίγο γνωστό στη χώρα μας Holodomor ("Extermination by hunger" ή "Γενοκτονία μέσω της πείνας"), δηλαδή τον σχεδιασμένο από τον Στάλιν λιμό 
του 1932 - 1933 στην Ουκρανία, όπου έχασαν τη ζωή τους εκατομμύρια άνθρωποι, κύρια Ουκρανοί, από τις Ανατολικές επαρχίες μέχρι τις Δυτικές και τη Μολδαβία, στον ίδιο τον σιτοβολώνα της ΕΣΣΔ. Πως μετά τη διάλυση της σοβιετικής αυτοκρατορίας παρεμβαίνει συστηματικά στα εσωτερικά της χώρας με την προπαγάνδα και μόχλευση των ρωσόφωνων καθώς και με την οικονομική πίεση αλλά και άλλα μέσα ελέγχου και τρομοκράτησης των πολιτικών ηγετών, όπως και σε άλλες πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες.

Ότι η Ρωσία έχει σημαντικά στρατιωτικά συμφέροντα στην περιοχή και ιδιαίτερα αυτά που αφορούν τον ελλιμενισμό του στόλου της Μαύρης Θάλασσας και την κρίσιμη πρόσβασή της στη Μεσόγειο, τα οποία πρέπει να γίνουν σεβαστά και αντικείμενο διαπραγμάτευσης και εγγυήσεων. Όπως επίσης εγγυημένη πρέπει να είναι και η απόλυτη προστασία των δικαιωμάτων των ρωσόφωνων της Ουκρανίας.

Πρέπει πάντα να θυμόμαστε επίσης εμείς στη Δύση ότι η Ρωσία, η μεγάλη αυτή χώρα όπου ζει ένας εξαιρετικά μορφωμένος και καταρτισμένος λαός, κατέχει υψηλή τεχνογνωσία και πολύ σημαντικούς πόρους, κυρίως ενεργειακές πηγές (πρωτίστως το φυσικό αέριο) από τις οποίες εξαρτάται για την ώρα και η Δυτική Ευρώπη και η Ουκρανία. Και ότι εμείς οι Δυτικοί, και ιδιαίτερα οι Ευρωπαίοι, είμαστε υποχρεωμένοι να συνυπάρξουμε με τους Ρώσους πιέζοντας ταυτόχρονα για τον εκδημοκρατισμό της χώρας. Στηρίζοντας διακριτικά και ταυτόχρονα αποφασιστικά την εκεί δημοκρατική διεκδίκηση, ώστε με τη σταδιακή μετεξέλιξη της Ρωσίας σε δημοκρατικό καθεστώς να μπορέσουμε να ζήσουμε μαζί ειρηνικά. Αναπτύσσοντας την οικονομική και πολιτική συνεργασία  με τη Ρωσία αλλά βάζοντας επίσης όρια, στο πλαίσιο των διεθνών ισορροπιών, στον επεκτατισμό και τις βλέψεις της αυταρχικής ηγεσίας της. Πως η Ευρωπαϊκή ενοποίηση και ισχύς είναι προϋπόθεση για τη δυνατότητα να θέσουμε αυτά και άλλα όρια, για την υπεράσπιση και επιβίωση των δικών μας δημοκρατιών και της δικής μας ευμάρειας.

Καλό είναι επίσης να μπορούμε να διακρίνουμε το προφανές: ότι και το ειδικό συμφέρον της χώρας μας ταυτίζεται με μια Ουκρανία 
(όπως και με τις άλλες πρώην Σοβιετικές ή Σοβιετικής επιρροής χώρες της Ευρώπης) εγγύτερη στη δική μας Ευρωπαϊκή οικογένεια , ανοιχτή στο εμπόριο και στην επικοινωνία με τη Δύση και, επομένως, με την Ελλάδα και τις ελληνικές επιχειρήσεις. Μας συμφέρει μια χώρα με Ευρωπαϊκές προδιαγραφές για τον σεβασμό στα δικαιώματα των μειονοτήτων, δηλαδή και του Ελληνικού πληθυσμού που έχει απομείνει στη χώρα. Ότι η παρέμβαση της Ευρώπης πρέπει να συνδέεται με την προσφορά μιας συμφέρουσας για τους Ουκρανούς συμφωνίας σύνδεσης με την Ευρωπαϊκή Ένωση (που η Ελλάδα πρέπει να διαπραγματευτεί καταθέτοντας και τις δικές της προτάσεις, ώστε να λαμβάνει υπόψη και τα ελληνικά συμφέροντα στην περιοχή) αλλά και τη στήριξη των υγιέστερων φιλοευρωπαϊκών δυνάμεων της χώρας, παράλληλα με την απομόνωση των ακραίων στοιχείων. Να θυμόμαστε επίσης ότι οι χώρες του Ευξείνου Πόντου ήταν πάντοτε και θα είναι μια από τις προνομιακές ενδοχώρες του Ελληνισμού, για την ανάπτυξη της οικονομικής του δραστηριότητας, της συνεργασίας και του εμπορίου.

Ο δρόμος προς την αποσοβιετοποίηση του καθεστώτος και την οικοδόμηση μιας σύγχρονης δημοκρατίας στην Ουκρανία θα είναι φυσικά μακρύς και δύσκολος. Αλλά οι Ουκρανοί, παρά τους εκβιασμούς και τις απειλές του ισχυρού τους γείτονα, έδειξαν πως τον επιθυμούν. Και θα το κρίνουν στις προσεχείς γενικές εκλογές, εάν τελικά κατορθώσουν να φθάσουν ως εκεί ενωμένοι και όχι κατακτημένοι - πράγμα ιδιαίτερα αμφίβολο, τουλάχιστον όσον αφορά την Κριμαία, καθώς ο συσχετισμός δυνάμεων δεν φαίνεται ιδιαίτερα ευνοϊκός. Ακόμη και οι ρωσόφωνοι ίσως να έβλεπαν σε αυτόν τον δρόμο το συμφέρον τους, όπως θα το έβλεπαν και οι Τουρκοκύπριοι, εάν δεν είχε υπάρξει η εισβολή (και το βλέπουν ίσως ακόμη και τώρα).

Δεν πρέπει να χάνουμε από τα μάτια μας και κάτι ακόμη πολύ κρίσιμο για την Ελλάδα: ο σεβασμός των συνόρων των χωρών και η αντιμετώπιση των δικαιωμάτων των μειονοτήτων εντός των συνόρων αυτών είναι βασικό εθνικό θέμα για τη δική μας χώρα για λόγους ευνόητους.

Σαράντα χρόνια πριν, το 1974, μια άλλη γειτονική χώρα, εισέβαλε με παρόμοια επιχειρήματα για παρόμοιους λόγους προστασίας της δικής της μειονότητας σε συνέχεια μιας εθνοτικής έντασης, για να «προστατεύσει ομοεθνείς που κινδύνευαν» σε ένα νησί που έκτοτε παραμένει διχοτομημένο σε μια διαρκή εθνική ήττα.

Διχοτομημένο όπως και η ψυχή των Ελλήνων πολλές φορές, ανάμεσα στη λογική και το συμφέρον τους από τη μια και το αφιονισμένο και κατευθυνόμενο θυμικό από την άλλη.

Γιώργος Γιαννούλης-Γιαννουλόπουλος 

 εικόνα: Χάρτης των πόλεων που συνδέονται με την ελληνική παρουσία στα βόρεια παράλια του Εύξεινου Πόντου © copyrights
 ΙΜΕ 2008, Εργαστήριο Γεωγραφικών Αναλύσεων και Χαρτογραφίας/Τμήμα Αρχιτεκτονικών Ανασχεδιασμών

Αναφορές